’n Onafhanklike Wes-Kaap: Die VSA se toegang tot ’n stabiele bondgenoot in Afrika

Inleiding

Die volgende is die woordelike teks van ’n toespraak wat ek op 14 Augustus 2025 gelewer het by ’n dag-seminaar aangebied deur die Pionier Instituut op die Vredenheim-landgoed buite Stellenbosch, Wes-Kaap, Suid-Afrika. Die toespraak handel oor die moontlikheid van ’n onafhanklike Wes-Kaap as strategiese vennoot van die Verenigde State van Amerika (VSA) in Afrika. Ek het die inhoud so veel as moontlik onveranderd gehou, met slegs minimale aanpassings vir leesbaarheid in ’n alleenstaande formaat.

’n Onafhanklike Wes-Kaap – Die VSA se toegang tot ’n stabiele bondgenoot in Afrika

Goeiemôre, dames en here. Dankie vir die uitnodiging om vandag my gedagtes met julle te deel. Ek praat oor die moontlikheid van ‘n onafhanklike Wes-Kaap as ‘n vennoot van die VSA op die wêreldverhoog.

My voorvaders moes in die 1800s laer trek om hulle teen fisiese bedreigings te beskerm en ruilhandel dryf met die bure. Vandag, ongeveer 200 jaar later, is die stryd anders, maar steeds ekistensiëel.

Die stryd is ideologies. Dis kapitalisme teen neo-kommunisme. En alles wat daarmee saamgaan.

Dié van ons met ‘n basiese kennis van geskiedenis verstaan die gruwels van kommunisme. En ons ervaar dit vandag eerstehands in Suid-Afrika en ons weet waar hierdie pad eindig.

Ek wil julle nie met die daaglikse nuusopskrifte verveel nie, maar die verval in Suid-Afrika is ooglopend, wydverspreid, en lewensbedreigend. Ek wonder elke dag: Is die agteruitgang gedryf deur nalatigheid of onbeholpenheid? Of meer sinister, doelbewus kwaadwillig?Die vrae waarna ek vandag wil kyk, is as volg:

1. Waarom soek die Wes-Kaap onafhanklikheid?
2. Hoe belyn Wes-Kaapse onafhanklikheid met die VSA se geopolitiese belange in Afrika?
3. Watter ekonomiese en sekuriteitsvoordele bied ’n onafhanklike Wes-Kaap aan die VSA?
4. Wat is die pad na Wes-Kaapse Onafhanklikheid?

So, laat ek wegspring deur die beweegredes vir Kaapse onafhanklikheid op te som.

Waarom soek die Wes-Kaap onafhanklikheid?

Die Wes-Kaap is anders as die res van Suid-Afrika. Demografies, kultureel, en ideologies. Tog, desnieteenstaande die feit dat die meerderheid Wes-Kaapse kiesers nie een maal vir die ANC in die laaste 30 jaar gestem het nie, word dit deur ‘n ANC regering beheer. Die Wes-Kaap stem konsekwent vir die Demokratiese Alliansie, ‘n party wat hom vir vryheid, geleenthede, en effektiewe bestuur beywer. Maar ons bly onderhewig aan ‘n sentrale regering wat ons nie kies nie.

Van die R300 biljoen of so wat die belastingbetalers jaarliks aan die nasionale fiskus oorbetaal verkry ons slegs direkte beheer oor R85 biljoen, of om en by 28% daarvan, by wyse van provinsiale en munisipale allokasies. Die res van die geld word óf deur nasionale funksies soos die polisie en weermag gespandeer (ongeveer 42%) – met geen oorsig deur die provinsie nie, óf dit subsidieer armer en meer swakbestuurde provinsies; wat net minder as 30% verteenwoordig wat die Wes-Kaap verloor.

Dit is ook duidelik dat die ANC se nasionale beleid nie die Wes-Kaap se prioriteite, soos plaaslike ekonomiese ontwikkeling of misdaadbekamping, weerspieël nie. Aan verkwisting en korrupsie is daar ook nie ‘n einde nie. Volgens ‘n onlangse studie deur Unite for Mzansi het Suid-Afrika R1.5 triljoen aan korrupsie verloor in die vyf jaar tussen 2014 en 2019. Corruption Watch wys daarop dat ‘n verdere R521 biljoen in die laaste 15 jaar verkwis is om korrupte, wanbestuurde staatsinstellings aan die lewe te hou. Hierdie twee syfers verteenwoordig byna 30% van ‘n jaar se Bruto Binnelandse Produk.

Hierdie finansiële vermorsing beperk investering in plaaslike dienste soos gesondheidsorg, onderwys, en infrastruktuur, wat ontwikkeling kniehalter. Byvoorbeeld, hospitale en skole in die Wes-Kaap ly onder onderbefondsing, ten spyte van ons ekonomiese bydrae.

Ek het reeds na die demografiese verdeling verwys. Suid Afrika se bevolking bestaan uit 81% swart, 8% kleurlinge, 7% wit, en byna 3% Indiërs en Asiate. Die Wes-Kaap se verspreiding is aansienlik anders; 42% kleurlinge, 39% swart, en 16% wit.

Minderheidsgemeenskappe, veral Afrikaanssprekende gemeenskappe, ervaar sistemiese diskriminasie deur:

1. meer as 140 uitsluitende rasgebaseerde wette,
2. staatsgedrewe ekonomiese uitsluiting,
3. die toegelate konfiskering van private eiendom sonder vergoeding,
4. die teikening van Afrikaanse skole, staatsgoedgekeurde haatspraak, diskriminerende dubbele standaarde in die howe,
5. en openbare sondebokaanwysing.

Hierdie onderwerping plaas nie net ekonomiese druk op die provinsie nie, maar bedreig ons unieke kulturele erfenis en waardes, insluitende Afrikaners, ‘n unieke groep wat in Afrika onstaan het en dit deel van sy identiteit en voortbestaan gemaak het.

Dus, kultureel is die Wes-Kaap uniek: geen rasgroep vorm ’n meerderheid nie, en Afrikaans-sprekende Kleurlinge is die grootste demografiese groep, met ’n Westerse oriëntering wat verskil van Suid-Afrika se BRICS-belyning met Rusland en China. In die afgelope vyf jaar het Victory Research-peilings konsekwent ‘n meerderheid openbare steun vir onafhanklikheid in die Wes-Kaap bevestig.

Die Cape Independence Advocacy Group (CIAG) beplan ’n private referendum om hierdie mandaat te toets, aangesien Premier Alan Winde ’n amptelike referendum weier. Hierdie demokratiese strewe, gewortel in grondwetlike reg soos vervat in Artikel 235 van die Suid Afrikaanse grondwet wat die reg tot selfbeskikking erken en internasionale beginsels soos die VN-handves se Artikel 1 en die Afrika-handves oor Menseregte, posisioneer die Wes-Kaap as ’n kandidaat vir internasionale erkenning, veral van die VSA, as ’n stabiele en demokratiese entiteit in Afrika.

Suid Afrika se buitelandse beleid en demokratiese waardes

As ek Suid-Afrika se buitelandse belange analiseer, kom ek uit by ‘n mengsel van arrogansie, brawade, naiwiteit, en ‘n groot skeut onkunde, in ander woorde “cluelessness.” Die seine in internasionale belange die laaste jaar of so, onderskei Suid-Afrika as ‘n vyandiggesinde moondheid teenoor die VSA. By bestek, bied die Wes-Kaap dieselfde basiese geopolitiese voordele, maar sonder die kwaadwilligheid.

Die VSA se strategiese prioriteite in Afrika sluit in die teenwerking van China en Rusland se groeiende invloed, die beveiliging van globale seehandelsroetes, en die bevordering van demokratiese bestuur. ’n Onafhanklike Wes-Kaap belyn naatloos met hierdie doelwitte en bied die VSA ’n betroubare vennoot in ’n andersins onstabiele streek.

Anders as Suid-Afrika se toenemende BRICS-verbintenis met Rusland en China, verkies 63% van Wes-Kaapse inwoners, volgens die 2025 Victory Research-peiling, die VSA en die Europese Unie as hul naaste bondgenote.

Hierdie duidelike Westerse oriëntering maak die Wes-Kaap ’n natuurlike strategiese vennoot vir die VSA, meer so as Somaliland, waarvoor die VSA erkenning oorweeg as ’n demokratiese entiteit. Die Wes-Kaap se kulturele en politieke belyning met Westerse waardes kontrasteer met Suid-Afrika se diplomatieke spanninge met die VSA, soos oor ANC-beleid, menseregtekwessies, en onlangse geopolitieke posisies, soos Suid-Afrika se standpunte tydens internasionale forums uitwys.

Die regerende ANC se buitelandse beleid word by die dag al hoe meer anti-Westers, wat Suid-Afrika toenemend posisioneer as ’n BRICS-geallieerde antagonis teenoor die VSA en die Westerse wêreld, terwyl dit met sommige van die wêreld se mees onderdrukkende regimes saamwerk.

Verder is daar gedeelde waardes in die reëlgebaseerde orde. Die Wes-Kaap se provinsiale regering staan uit as ’n model van deursigtige, demokratiese bestuur. Hierdie is in teenstelling met die ANC se geskiedenis van korrupsie en sentralisasie, wat nasionale dienslewering ondermyn, soos gesien in openbare diensmislukkings op bykans alle vlakke. Hierdie gedeelde demokratiese waardes versterk die potensiaal vir ’n noue VSA-Wes-Kaap-vennootskap verder.

Ekonomiese en seevaartvoordele vir die VSA

Die hoofelement van ‘n VSA-Wes-Kaap alliansie is ekonomiese potensiaal, insluitende handel en seevaarttoegang, en sekuriteitsaspekte, waarvan ek militêre teenwoordigheid, en die hantering van transnasionale misdaad en terrorisme vlugtig aanspreek.

’n Onafhanklike Wes-Kaap bied aansienlike ekonomiese en seevaartvoordele wat die VSA se belange in Afrika bevorder. Ekonomies is die Wes-Kaap se R1 triljoen-ekonomie, gedryf deur landbou, toerisme, en tegnologie, ’n drywer wat 14% van Suid-Afrika se Bruto Binnelandse Produk bydra. Dit is ‘n ekonomie soortgelyk in grootte as Estonië, Letland, Siprus, en Paraguay.

In die geheel, ontvang ons tans egter slegs 10% van die nasionale begroting, wat ons ekonomiese potensiaal beperk en ons dwing om minder welvarende provinsies te subsidieer, soos dié met hoër werkloosheid en swakker infrastruktuur. Onafhanklikheid sou die Wes-Kaap toelaat om hierdie inkomste te behou, wat ’n vryemark-ekonomie skep wat aantreklik is vir VSA-beleggers.

Byvoorbeeld, die VSA kan die African Growth and Opportunity Act (AGOA) omskep of uitbrei om handel in Wes-Kaapse produkte soos wyn, vrugte, en tegnologie te versterk, wat ekonomiese groei aan beide kante stimuleer. Voorstelle vir ’n Kaapse vryhawe of belastingtoevlug kan VSA-ondernemings lok, wat ’n direkte teenvoeter bied vir China se staatsgeborgde beleggings in Afrika, soos dié gesien in infrastruktuurprojekte in Oos-Afrika. Met ‘n stabiele regulatoriese raamwerk, bied ‘n onafhanklike Wes-Kaap aansienlike potensiaal om buitelandse beleggings te lok in:

1. diepsee-olie en -gas ontginning,
2. gaspyplyne,
3. die uitbreiding van die Saldanhabaai-hawe,
4. die mynbou van seldsame aardminerale,
5. en ‘n Noord-Suid-handel- en vervoerkorridor.

Sodanige belange kan verder uitgebrei en versterk word deur die moontlike uiteindelike insluiting van die Noord-Kaap in die onafhanklike area; ‘n streek wat ook ongemaklik inpas by die nasionale regeringsinvloed en potensiaal het in hulpbronne en strategiese posisie.

Sulke beleggings en ekonomiese vennootskappe kan werkskepping in die Wes-Kaap aandryf, waar die werkloosheidsyfer 20,3% is, aansienlik laer as Suid-Afrika se 32,9%, maar steeds ’n uitdaging bly vir plaaslike gemeenskappe en baie hoër is as die norm van ons eweknieë in grootte en ontwikkeling. Die herbelê van inkomste in plaaslike dienste soos gesondheidsorg, onderwys, en infrastruktuur, kan ook belastingbesparing teweegbring, wat lewenstandaarde verbeter en verbruikersvertroue versterk—‘n robuuste spiraal van sukses en groei.

Wat seevaartvoordele aanbetref, die Wes-Kaap bied ook beheer oor die Kaapse See-roete, ’n kritieke handelsroete wat ongeveer 10% van globale seehandel dra en ’n lewensvatbare alternatief vir die Suez-kanaal bied tydens ontwrigtings, soos dié gesien in deurlopende Midde-Oosterse konflikte.

Die Wes-Kaap se goed ontwikkelde hawens, soos Kaapstad en Saldanhabaai, kan VSA-vlootfasiliteite of gesamentlike sekuriteitsoperasies ondersteun, wat maritieme stabiliteit in die suidelike halfrond versterk. As ’n soewereine entiteit kan die Wes-Kaap by die African Continental Free Trade Area (AfCFTA) aansluit, wat die VSA toegang tot Afrika-markte vergemaklik terwyl ons ’n pro-Westerse houding handhaaf. Saam, maak hierdie ekonomiese en seevaartvoordele ’n onafhanklike Wes-Kaap ’n aantreklike strategiese bate vir die VSA.

Sekuriteitsvoordele vir die VSA

Wat veiligheid en sekuriteit betref: ’n Onafhanklike Wes-Kaap kan die VSA se strategiese posisie in Afrika versterk deur ’n militêre teenwoordigheid in Simonsstad te ondersteun.

China en Rusland se groeiende invloed – byvoorbeeld, China se 50%-belang in Durban se hawe en Rusland se vlootaktiwiteite in die Indiese Oseaan – bedreig die Kaapse seeroete se sekuriteit en spoel oor in invloed in ander seemassas en geopolitiese beheerpunte.

Soos met die vroeëre Simonstad Verdrag met Brittanje, kan ’n VSA-militêre basis of samewerking in Simonsstad, ’n historiese vlootfasiliteit naby Kaapstad, Chinese en Russiese invloed teenwerk deur ’n stabiele teenwoordigheid te vestig. Dit sal VSA-vlootoperasies in die Atlantiese en Indiese Oseane versterk, soortgelyk aan AUKUS in die Stille Oseaan, wat monitering bewerkstellig en globale handelsstabiliteit help verseker. Met monitering, intelligense, en stabiliseringsdoelwitte is ‘n voorwaarste operasionele basis in ’n onafhanklike Wes-Kaap voor-die-hand-liggend om Chinese oorheersing teen te werk.

Verder kan ’n onafhanklike Wes-Kaap die VSA help om transnasionale georganiseerde misdaad en terrorisme in sub-Sahara-Afrika te bekamp. Die streek ly onder onwettige handel, terrorisme-finansiering, en kriminele organisasie-aktiwiteite wat destabilisering veroorsaak, soos geldwassery, wapensmokkeling, en dwelmhandel deur hawens in Suid-Afrika.

Hierdie bedreigings ondermyn nie net Afrika se stabiliteit nie, maar ook globale sekuriteit en handelsroetes, insluitend die Kaapse See-roete. Dus kan gesamentlike sekuriteitssamewerking met die VSA deur inligtingdeling of hawemonitoring in Kaapstad en Saldanhabaai, die finansiering, handel, en organisasie van terrorisme en misdaad ontwrig. Dit sal die streek verder stabiliseer en wêreldhandel, asook die reëlgebaseerde orde beskerm.

Die kalf is in die put – Die pad na Kaapse Onafhanklikheid

So, hoe lyk die pad na onafhanklikheid? Die kalf is in die put vir Suid Afrika.

Maar daar is ‘n wettige, vreedsame, en demokratiese uitweg vir die Wes-Kaap: Onafhanklikheid.

Die pad na onafhanklikheid begin met die private referendum wat die CIAG beplan aangesien Premier Alan Winde ‘n amptelike referendum weier. Die doelwit van die referendum is om ‘n mandaat te bevestig wat deur die meningspeilings aangedui word.

‘n Sterk mandaat skep ‘n hefboom vanwaar skeidingsonderhandelinge met die regering kan begin. ‘n Wen-wen ooreenkoms is altyd die verkose uitkoms wat verliese minimiseer en albei kante se belange in ag neem.

‘n Eensydige onafhanklikheidsverklaring is moontlik onder internasionale reg, maar dit is ‘n laaste opsie met internasionale erkenning wat ‘n kardinale rol speel.

Vir die 7.4 miljoen mense van die Wes-Kaap sal onafhanklikheid sekuriteit en vooruitgang bied, terwyl dit vir Westerse vennote ‘n vastrapplek in Afrika bied in terme van toegang tot markte en geopolitiese stabiliteit.

Slot

Dankie vir julle aandag aan hierdie belangrike saak. Mag hierdie gedagtes bydra tot ’n breër besinning oor die toekoms van die Wes-Kaap en sy potensiële rol op die internasionale verhoog.

Laat ons saamwerk aan ’n beter, onafhanklike toekoms.

* Opsommende kommentaar hier